Chúng ta không phải là kiến

蚂蚁

 

Sau khi dành nhiều thời gian rảnh để quan sát tập tính và hành vi của loài kiến rồi đối chiếu sang xã hội loài người, mình có một vài cái nhìn và tìm hiểu khá thú vị.

Từ những con đường mòn trong vườn, đến những thành phố ngầm dưới đất, loài kiến – sinh vật nhỏ bé – đã khiến cả thế giới ngạc nhiên vì khả năng tổ chức, kỷ luật và sức mạnh cộng đồng. 

Mỗi con kiến, dù chỉ dài vài milimet, vẫn kiên trì mang từng mảnh thức ăn về tổ. 

Không cần lãnh đạo, không cần động viên, không cần tự hỏi “cuộc đời này có ý nghĩa gì?”, nó vẫn hành động – chính xác như cách nó được lập trình từ khi sinh ra (à, hoặc cũng có thể chúng cũng có tự hỏi, mình không phải là kiến nên không biết =)))

Chúng sống như một cơ thể thống nhất (Người ta gọi đó là superorganism*). 

*“Superorganism” là một thuật ngữ trong sinh học và sinh thái học, dùng để chỉ một tổ chức sinh vật mà trong đó các cá thể tương tác mật thiết với nhau đến mức mà chúng có thể xem như một thực thể duy nhất. Điều này thường thấy ở các loài như kiến, ong, hay các dạng sinh vật xã hội khác, nơi mà sự phân chia công việc và sự hợp tác của các cá thể dẫn đến sự hình thành một cấu trúc xã hội phức tạp, gần như tương đương với một cơ thể.

Chúng không có “tôi”, chỉ có “chúng ta”.

Chúng hoạt động theo một hệ thống phân vai cực kỳ chặt chẽ và thông minh, nhưng không hề có một “con kiến tổng thống” nào cả =)))

Nhiều người tưởng kiến chúa là "nữ hoàng chỉ huy", nhưng thật ra kiến chúa chỉ đảm nhiệm sinh sản thôi. Nó không ra lệnh hay điều khiển các kiến khác.

Kiến thợ, kiến lính, kiến chăm sóc trứng,... đều có vai trò riêng.

Mỗi con kiến tự “biết” mình phải làm gì nhờ vào tín hiệu hóa học (pheromone) mà chúng truyền cho nhau. Kiểu như: “À chỗ kia có mồi nè”, “Ở đây cần sửa tổ nè”…

Không có mệnh lệnh – chỉ có phản ứng tập thể: Hệ thống này gọi là trí tuệ bầy đàn (swarm intelligence) – nghĩa là nhờ vào sự tương tác đơn giản giữa các cá thể, cả tập thể hành xử rất thông minh mà không cần ai lãnh đạo cả.

Còn con người thì sao?

Ta cũng đã và đang sống trong cộng đồng. Ta cũng học cách hợp tác, chia sẻ và cùng xây dựng. Nhưng khác với kiến, ta có ý thức – một món quà kỳ diệu mà đồng thời cũng là lời nguyền.

Chúng ta biết mình đang sống.

Chúng ta biết mình đang lựa chọn.

Và vì biết, ta bắt đầu nghi ngờ:

“Tại sao tôi phải làm điều này? Có ai ép tôi không?”

“Liệu tôi có đang sống thật sự – hay chỉ đang lặp lại những gì người ta bảo là đúng?”

Cùng với hàng vạn câu hỏi vì sao khác ...

Xã hội con người: phiên bản tinh vi của tổ kiến?

Từ bé ta được dạy:

Học giỏi để được khen.

Đi học đại học để có bằng.

Đi làm văn phòng để có lương.

Kết hôn đúng tuổi. Mua nhà. Sinh con. Trả góp. Về hưu.

Không ai ép buộc, nhưng hầu như ai cũng đi như thế.

Một lực hút vô hình kéo ta về quỹ đạo số đông – không lời cảnh báo.

Có gì sai không? Không hẳn. 

Vì: Sống theo số đông thường an toàn, dễ hòa nhập, và ít rủi ro.

Nhưng có gì mất mát không? 

Có chứ:

Ta có thể đánh đổi cả đời mình để sống một cuộc đời… không thuộc về mình. 

Sự khác biệt then chốt ở đây là: Kiến không có lựa chọn. 

Ta thì có.

Nếu một con kiến tách khỏi tổ, nó sẽ chết.

Nếu một con người tách khỏi xã hội, người ta có thể tự viết lại câu chuyện đời mình.

Có người dám dấn thân khởi nghiệp dù biết đó là con đường đầy ải gian nan

Có người bỏ việc văn phòng để vẽ tranh, rong ruổi đây đó để trải nghiệm và chiêm nghiệm 

Có người không kết hôn mà du lịch thế giới với một cái ba lô.

Có người chọn sống chậm, đơn giản, thay vì chen lấn trong cuộc đua thành công.

Họ có thể không được vỗ tay. Nhưng họ được sống thật trong chính đời họ.

Sống theo số đông không sai – nhưng đừng để số đông sống hộ bạn

Nếu bạn thấy vui trong một cuộc sống ổn định, hãy cứ sống như vậy.

Nhưng nếu có một hay nhiều đêm nào đó bạn trằn trọc, nghe thấy tiếng nói “Tôi là ai?” "Tôi đang làm gì thế này?" vang lên trong lòng, thì đừng dập tắt nó.

Vì chúng ta không phải là kiến.

Chúng ta được ban cho món quà lớn nhất: quyền tự hỏi – và tự chọn. 

🩵 Tự chọn > Tự chịu > Tự chủ > Tự lập > Tự Do 🩵

* (Một góc nhìn về tập thể, cá nhân và tự do)